.

.

..

.

.

.

.

.

وکیل باید برای بیان مطالب مربوط به دفاع از حقوق موکل، علاوه بر داشتن قدرت کلام و اعتماد به نفس بالا که می تواند به مرور آن را اکتساب نماید، لازم است مهارت در نوشتن و رساندن صحیح مطلب ( مخصوصا در دادخواست اولیه) را نیز داشته باشد و چه بسا که قدرت در نگارش بیش از قدرت بیان، اثرگذار باشد؛ چه، در برخی موارد ممکن است مجالی برای بیان تمام مطالب به صورت شفاهی نباشد. ضمن آن که متون حقوقی، خود، به چند قسمت تقسیم می گردد که شرایط شکلی و ماهوی آنها متفاوت است و در خصوص هرکدام مطالب جداگانه ای حائز اهمیت است؛ اما نکته ای که در نگارش تمام آنها حائز اهمیت است، همانا ساده و روان نویسی می باشد. توجه داشته باشید که تخلیه راحت و طبیعی کلمات مهم تر از گزینش بهترین و به جاترین آنها است. انتخاب واژه ها کاری است ذهنی و خودآگاه و برای این کار شخص باید صفحات لغت نامه ذهن را تک تک ورق بزند و از میان آنها یکی را که بهتر تشخیص میدهد برگزیند. عجیب اینجاست که وقتی باید سخنان رک و پوست کنده باشد، وکلا از همه ضعیف تر و ناشیانه تر عمل می کنند و حرف هایشان طوری است که گویی از گور دسته جمعی بیرون می آید. وای به حال قاضی بدبختی که محکوم است به خواندن لوایح بی روح، سنگین، بی سروته و کسالت باری که وکیل جماعت با آب و تاب فراوان و بیشتر به قصد فضل فروشی مینویسد.

الف) دادخواست

چنانچه موکل از ابتدای راه به شما مراجعه کرده باشد و موضوع مورد مراجعه یک مسئله حقوقی باشد، احتمالا شما باید پس از انجام تحقیقات لازم و دقت در مدارک موکل اقدام به نوشتن دادخواست حقوقی نمایید. طبق ماده ۵۱ قانون آیین دادرسی مدنی: «دادخواست باید به زبان فارسی در روی برگهای چاپی مخصوص نوشته شده و حاوی نکات زیر باشد:

١- نام، نام خانوادگی، نام پدر، سن، اقامتگاه و حتی الامکان شغل خواهان تبصره- در صورتی که دادخواست توسط وکیل تقدیم شود مشخصات وکیل نیز باید درج گردد.

٢- نام، نام خانوادگی، اقامتگاه و شغل خوانده.

٣- تعیین خواسته و بهای آن مگر آنکه تعیین بهاء ممکن نبوده و یا خواسته، مالی نباشد.

۴- تعهدات و جهاتی که به موجب آن خواهان خود را مستحق مطالبه میداند به طوری که مقصود واضح و روشن باشد.

۵- آنچه خواهان از دادگاه درخواست دارد.

۶- ذکر ادله و وسایلی که خواهان برای اثبات ادعای خود دارد، از اسناد و نوشتجات و اطلاع مطلعین و غیره، ادله مثبته به ترتیب و واضح نوشته می شود و اگر دلیل، گواهی گواه باشد، خواهان باید اسامی و مشخصات و محل اقامت آنان را به طور صحیح معین کند.

۷- امضای دادخواست دهنده و در صورت عجز از امضاء، اثرانگشت او

تبصره ۱- اقامتگاه باید با تمام خصوصیات از قبیل شهر و روستا و دهستان و خیابان به نحوی نوشته شود که ابلاغ به سهولت ممکن باشد.

تبصره ۲- چنانچه خواهان یا خوانده شخص حقوقی باشد، در دادخواست نام و اقامتگاه شخص حقوقی نوشته خواهد شد و مطابق ماده ۵۲ همان قانون: «در صورتی که هریک از اصحاب دعوا، عنوان قیم یا متولی یا وصی یا مدیریت شرکت و امثال آن را داشته باشد در دادخواست باید تصریح شود.»

جهت نوشتن دادخواست به نکات ذیل توجه داشته باشید:

۱- در نگارش دادخواست، رعایت موارد شکلی و قانونی الزامی است.

۲- علاوه بر اصل خواسته، خسارات دادرسی و در صورت لزوم خسارت تأخیر تأدیه نیز مورد درخواست واقع گردد که خسارات دادرسی شامل هزینه های دادرسی و حق الوکاله وکیل و هزینه برابر اصل نمودن اوراق می باشد و چنانچه در پرونده نیاز به اعلام نظر کارشناسی باشد، حق الزحمه کارشناس نیز جداگانه مورد تقاضا واقع گردد. همچنین سایر هزینه هایی که شامل خسارات دادرسی نمی باشد نیز به طور جداگانه ذکر گردد.

٣- خواسته مالی خود را حتما تقویم نمایید و چنانچه قادر به تقویم آن در زمان دادخواست نمی باشید و مثلا میزان دقیق آن را بر حسب نظریه کارشناسی قرار داده اید، می توان آن را «فعلا مقوم به دویست میلیون و صد هزار ریال» تقویم نمایید تا دعوی شما در صلاحیت محاکم دادگستری قرار بگیرد، زیرا طبق بند الف قانون شوراهای حل اختلاف مصوب بهمن ۱۳۹۴، دعاوی مالی راجع به اموال منقول تا نصاب دویست میلیون (۲۰۰۰۰۰۰۰۰) ریال به جز مواردی که در تاریخ لازم الاجرا شدن این قانون در دادگستری مطرح می باشند، در شورای حل اختلاف رسیدگی می گردد.

در خصوص دعاوی مالی راجع به اموال غیرمنقول نیز به این نکته توجه نمایید که طبق بند الف ماده ۳۳۰ قانون آیین دادرسی مدنی، دعاوی مالی فقط در صورتی قابل تجدیدنظر هستند که خواسته یا ارزش آن از سه میلیون ریال متجاوز باشد و مطابق ماده۳۶۷ همان قانون نیز در صورتی که از آرای دادگاه های بدوی، به هر دلیلی تجدیدنظرخواهی صورت نگیرد فقط در صورتی می توانید نسبت به آن آراء، تقاضای فرجام خواهی کنید که خواسته بیش از مبلغ بیست میلیون ریال باشد. بنابراین در دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول نیز خواسته می بایست از بیست میلیون ریال متجاوز باشد (مثلا بیست و یک میلیون ریال) تا حقوقی را که نسبت به اعتراض به آراء برشمردیم، از دست ندهید. البته از آنجا که در عمل، تقویم دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول بر اساس قیمت منطقه ای ملک، صورت می پذیرد؛ لذا عموما از مبلغ مذکور افزون تر است. مطابق بند «د» بخشنامه یکنواخت سازی اخذ هزینه های دادرسی مصوب ۹۵ / ۳ / ۴ در دعاوی مالی غیرمنقول، ارزش خواسته مطابق ارزش معاملاتی املاک در منطقه، تقویم و بر اساس آن هزینه دادرسی اخذ می گردد.

۴- در ستون مدارک و منضمات علاوه بر مدارک ابرازی، چنانچه استعلام از مرجع خاصی نیز مورد نیاز است، ذکر گردد.

۵- در نگارش متن دادخواست، سعی نمایید که موضوع را با زبانی ساده و مختصر و مفید بیان نمایید و شرح جزییات بیشتر را به لوایح بعدی موکول کنید.

۶- در انتهای دادخواست علاوه بر امضای خود، از مهر نیز استفاده کنید. توجه داشته باشید که فرم های هر مرجع قضایی با دیگری متفاوت است؛ مثلا فرم دادخواست بدوی، فرم دادخواست تجدیدنظر، فرم دادخواست دیوان عدالت اداری، فرم دادخواست وزارت کار و غیره.

ب) شکواییه

جهت نگاشتن شکواییه نیاز به فرم خاصی نیست و می توانید متن شکایت را بر روی سربرگ خود بنویسید. طبق ماده ۶۸ قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲: «شاکی یا مدعی خصوصی می تواند شخص یا توسط وکیل شکایت کند. در شکواییه موارد زیر باید قید شود:

الف) نام و نام خانوادگی، نام پدر، سن، شغل، میزان تحصیلات، وضعیت تأهل، تابعیت، مذهب، شماره شناسنامه، شماره ملی، نشانی دقیق و در صورت امکان نشانی پیام نگار (ایمیل)، شماره تلفن ثابت و همراه و کد پستی شاکی

ب) موضوع شکایت، تاریخ و محل وقوع جرم

پ) ضرر و زیان وارده به مدعی و مورد مطالبه وی.

ت) ادله وقوع جرم، اسامی، مشخصات و نشانی شهود و مطلعان در صورت امکان

ث) مشخصات و نشانی مشتکی عنه یا مظنون در صورت امکان

تبصره – قوه قضاییه مکلف است اوراق متحدالشکل مشتمل بر موارد فوق را تهیه کند و در اختیار مراجعان قرار دهد تا در تنظیم شکواییه مورد استفاده قرار گیرد. عدم استفاده از اوراق مزبور مانع استماع شکایت نیست.»

ج) لایحه

بعد از نگارش دادخواست یا شکواییه، نوشتن لایحه از مهم ترین و مؤثرترین کارهایی است که باید برای احقاق حق موکل انجام داد و در نگارش آن نهایت دقت را به کار برد. در بسیاری از محاکم، شاید مجال سخن گفتن برای شما به وجود نیاید و یا ممکن است پس از سخنرانی بسیار عالی شما در جلسه دادگاه و اقناع قاضی، بلافاصله و به طور اتفاقی، قاضی شعبه مورد نظر تغییر کند یا اتفاقات غیرقابل پیش بینی دیگری بیفتد که اثری از شرح سخنرانی و دفاع شفاهی شما در جلسه، باقی نماند و یا مطلبی فراموش شود؛ اما چیزی که در پرونده باقی می ماند و گویای دفاع کامل شما از حقوق موکلتان می باشد، همانا لایحه نگارش یافته توسط شما می باشد. لایحه بیان کننده دقیق همراه با جزییات لازم در خصوص موضوع مورد وکالت است و باید علاوه بر آن که روان، خوش خط و خوانا و به زبان فارسی باشد، به طور مفید و البته مختصر و بدون ذکر مطالب غیرمرتبط تقریر یابد.

بهتر است در ابتدا ضمن احترام به مقام قضایی و اعلام وکالت از سوی موکل خود، به شماره پرونده مطروحه اشاره نمایید و سپس به شرح مختصری از ماوقع پرداخته و پس از آن توجه مقام قضایی را به نکات مورد اشاره جلب نمایید.

نکات مربوطه را شماره گذاری کرده و هر بند آن را مخصوص مطلبی خاص قرار دهید. در خصوص ذکر شماره ماده قانونی مورد استناد در لایحه، نظرات مختلفی وجود دارد. برخی معتقدند ذکر مواد قانونی مربوطه مورد استقبال قاضی قرار گرفته و باعث سهولت کار قاضی می گردد و عده ای دیگر عقیده دارند که این کار نوعی بی احترامی به علم و اطلاعات قاضی است و وکیل فقط می بایست در حد بیان موضوع اقدام نماید و تطبیق موضوع با ماده قانونی مربوطه را بر عهده قاضی بگذارد. به نظر می رسد علیرغم تفاوت نظریات، بهتر است که به مواد قانونی مربوطه اشاره گردد؛ زیرا ممکن است به علت تراکم پرونده ها، قاضی حضور ذهن نداشته یا برخی موارد را فراموش کند؛ لذا ذکر شماره مواد قانونی مربوطه با قصد کمک و تسهیل کار قاضی بیشتر به صلاح موکل می باشد. اکید از عدم ذکر برخی موارد و مطالب با این تفکر که امر واضحی است و نیاز به بیان ندارد، خودداری نمایید. همچنین در نگارش متون، رعایت احترام نسبت به دادگاه و سایر مقامات رسمی و وکلا و اصحاب دعوی و سایر اشخاص ضروری است و دقت داشته باشید که از مطالب خلاف واقع و کذب خودداری نموده و سعی در انحراف ذهن دادگاه نداشته باشید، چرا که عدم رعایت نکات بالا علاوه بر پایین آوردن شأن وکیل، موجب تخلف انتظامی و حتی اتهام کیفری می باشد.

وکیل باید با ادبیات کلاسیک و داستانی و همچنین ادبیات مردمی و حتی ضرب المثل ها و اشعار کلاسیک و نو و طنز نیز آشنایی لازم را داشته باشد تا در جای مناسب از آنها استفاده کند که تأثیر بسزایی در ژرفای ذهن قاضی نسبت به موضوع مورد ترافع خواهد داشت و همچنین رعایت دستور زبان در نگارش لایحه بسیار حائز اهمیت است، چراکه نابجا بودن حتی یک کاما (ویرگول)، می تواند مفهوم خواسته شما را به کلی تغییر داده و مسائلی را به وجود آورد که نه تنها مورد خواسته نبوده، بلکه کاملا عکس آن باشد. مثال معروف «بخشش، لازم نیست اعدامش کنید» و «بخشش لازم نیست، اعدامش کنید» به خوبی مبین تأثیر دستور زبان در مفهوم جمله می باشد. یکی دیگر از نمونه هایی که جابجایی یک کاما (ویرگول) باعث تغییر در معنا شده است مربوط می شود به «بند الف تبصره ۱۲ قانون بودجه سال ۹۶» که این اشتباه نگارشی به ظاهر کوچک موجب بار مالی چندین هزار میلیارد تومانی برای صندوق های بازنشستگی کشور و در عین حال تداعی کننده حقوق های مادام العمر برای مسئولان و نمایندگان است! | بند مذکور به شرح زیر است:

افزایش حقوق گروه های مختلف حقوق بگیر از قبیل هیأت علمی، کارکنان کشوری و لشکری و قضات به طور جداگانه توسط دولت در این قانون انجام می گیرد به نحوی که تفاوت تطبیق موضوع مواد (۷۱) و (۷۸) قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب

۱۳۸۶ / ۷ /۸ در حکم حقوق ثابت، باقی بماند.» همان طور که ملاحظه می گردد، اگر در حکم عبارت «حقوق، ثابت بماند» باشد، مشمول کسر کسور نمی گردد اما وقتی در حکم عبارت «حقوق ثابت» آمده باشد، مشمول کسر حقوق شده و برای صندوق های بازنشستگی بار مالی سنگینی داشته و دامنه حقوق بگیران نیز زیاد می گردد. در نهایت در تاریخ ۹۶/ ۶ / ۲۸ سازمان اداری استخدامی کشور بخشنامه ای خطاب به کلیه دستگاههای اجرایی مشمول ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری صادر کرد و ضمن ان اعلام داشت: «در نحوه اعمال افزایش ضریب حقوق نسبت به سنوات قبل تغییری ایجاد نشده و تفاوت تطبیق موضوع مواد ۷۱ و ۷۸ قانون مدیریت خدمات کشوری در احکام کارگزینی ثابت باقی خواهد ماند و مشمول هیچ گونه افزایش نخواهد شد.» در پایان بخشنامه نیز تأکید شده است که «این سازمان از طریق مجلس شورای اسلامی برای اصلاح اختلاف نگارشی مذکور در حال پیگیری می باشد.»

در لوایح خود هراز گاهی قاضی مربوطه را مورد خطاب قرار دهید تا مطالب لایحه بیشت بر ذهن قاضی

بنشیند، مثلا همان طور که آن عالی جناب، آن مقام محترم، آن قاضی آگاه، مطلع می باشند یا استحضار دارند …. چنانچه از کامپیوتر خود برای نوشتن لایحه استفاده می کنید از فونتی استفاده شود که نه خیلی ریز باشد و نه خیلی درشت و حجم گیرنده. میتوانید مطالب مهم تر در پاراگراف را پررنگ تر نمایید یا زیر آن خط بکشید و یا آن را هایلایت نمایید. اگر به عنوان وکیل خواهان، لایحه می نویسید، به یاد داشته باشید که تکلیف شما، اقناع قاضی است و این امر با شفاف و ساده نویسی و با رعایت اصل اختصار و فایدت کلام حاصل می گردد. هرچه قاضی بیشتر در درک دعوا مواجه با ابهام و سرگردانی باشد برای خوانده بهتر است، چرا که در این فرض قاضی چاره ای جز رد ادعا نخواهد داشت. تاکتیک معروف «اگر نمی توانی قانع کنی، گیج کن» تنها برای خوانده (مدعی علیه) کاربرد دارد و البته روش مناسب در مقابله با چنین تاکتیکی از سوی خواهان است که بگوییم: (برای روشن ساختن محل نزاع و پرهیز از سردرگمی حاصل از مدافعات خوانده اجازه دهید که توضیح دهم که ما چه می گوییم و چه نمیگویم ) آنگاه باید موضوع ادعای موکل را با تفصیل درخور بیان کرد و سپس آنچه را که خوانده از باب تحریف اذهان گفته است به اختصار (فهرست وار) متذکر شد. در انتها لایحه خود را با احترام مجدد به مقام قضایی به پایان رسانده و امضاء و مهر نمایید. یادآور می گردد، سربرگ خود را طوری طراحی نمایید که متن نگارش یافته روی آن به خوبی قابل خواندن باشد و با طرح زمینه سربرگ، درهم نگردد و در ذیل یا بالای سربرگ حتما شماره صفحه را قید نمایید.

پایگاه آموزشی وکیل سرپست