نزدیک به دو دهه است مفتخر به عضویت در کانون وکلا به عنوان تنها نهاد مدنی تاریخ ایران زمین هستم که هر روز و لحظه از عمر با صلابت این خانه ی دوست داشتنی مولد افتخار و غرور است.این خانه و اعضایش، بسان خانواده ام برایم دوست داشتنی و قابل احترام هستند،اغراق نیست اگر بگویم تعلق خاطرم به این خانه و خانواده  آنچنان است که حاضرم در راه تعالی و منزلتش دست از جان شیرین بشویم.

این مقدمه کوتاه را قلمی کردم تا همین ابتدای نگارش تکلیف خودم را با دوستان و اهالی خانواده روشن کنم که اگر نقد و ایرادی بیان می شود همه از سر دل نگرانی  برای آینده خانه ایست که سربلند نگه داشتنش تکلیفی است بر عهده ی تمام اعضاء.
نهاد وکالت و کانون وکلا پیش از آنکه یک نهاد مدنی-قضایی باشد، پدیده ای است اجتماعی محصول دادگستری مدرن و بنا بر همین ادعا برای شناسایی علل و عوامل چالش ها و هجمه های وارده بر این نهاد مدنی لازم است ابتدا به عنوان پدیده ای اجتماعی به آن بنگریم.جامعه شناسان به عنوان مهندسان تحلیل و شناسایی پدیده های اجتماعی در مواجه با مشکلات و هنجارشکنی های اجتماعی با طرح موضوع شروع به آسیب شناسی پدیده مورد نظرشان کرده محصول تحقیقات خویش را در قالب طرح مطالعاتی ارائه می کنند تا هر یک از متخصصین فن با رویکردی متفاوت راه برون رفت از چالش های مورد مطالعه را ارائه کنند.
بنابراین باور نگارنده بر آن است که شناسایی چیستی و چرایی ورود هجمه ها و چالش ها بر نهاد وکالت امری است تخصصی که لازم است مدیران نهاد وکالت با طرح موضوع نزد متخصصین امر در قالب طرحی پژوهشی به سمت شناسایی علل و عوامل موثر در تولید هجمه ها و تحمیل چالش ها بر نهاد وکالت،در آسیب شناسی موضوع گامی موثر بردارند.
در راستای شناسایی موقعیت نهاد وکالت  لازم است تاریخچه ای مختصر از این نهاد مرور شود تا  سپس معیارو سنگ محک مقایسه درادوار مختلف  حاصل شود. شاید بتوان با مبنا قراردادن برخی اتفاقات در تاریخ وکالت سه دوره ی تاریخی را برای حیات خانه صنفی تعریف کرد(از اواخر دوره قاجار تا تاسیس نهادی تحت عنوان کانون وکلا در سال ۱۳۰۹، ازتصویب لایحه استقلال در سال۱۳۳۱تاسال۱۳۷۶ که قانون کیفیت اخذ پروانه وکالت تصویب شد و سال۱۳۷۹سرآغاز تولد نهادموازی تا به امروز.)که بدون تردید مقطع زمانی پس از تصویب لایحه قانونی استقلال کانون وکلا را می توان دوره طلایی این نهاد صنفی دانست.مقطع زمانی که وکیل دادگستری به معنای واقعی کلمه وکیل مدافع تعریف و در جامعه ای که به گواه تاریخ خفقان سیاسی حاکم بوده،نقشی پر رنگ در تحولات سیاسی-اجتماعی داشته است.مختصات و معیارهای قابل احترام وکیل دادگستری در آن مقطع زمانی به حدی موثر و ملموس بوده که علی رغم گذشت بیش از نیم قرن از آن دوره تاریخی کماکان به عنوان سمبل افتخار و سربلندی نهاد صنفی از آن یاد می کنند.به راستی در آن دوره تاریخی وکلای دادگستری به چه خصوصیاتی متصف بوده اند که تا به امروز آه و حسرت انقضای آن شرایط بغضی شده  نفس وکلای امروز را به آه و حسرت بدل کرده؟ پاسخ این پرسش اساسی را باید کجا جستجو کرد؟در کانون وکلا و ساختار مدیریتی آن یا نزد وکلای دادگستری؟منطقی است که این دو عبارت را لازم و ملزوم هم دانسته هیچ خط مرز و تمیزی بین اعضاء خانواده با خانه صنفی قائل نشویم،اما ازحیث شناسایی و تجزیه و تحلیل وظایف هر یک در مقام خود لابد از این تفکیک هستیم و جهت اطلاع از اوصاف و خصوصیات هر یک از این دوعلاوه بر قانون و نظامات باید نگاهی به رفتار و کردار گذشتگان در مواجه با انجام وظایف حرفه ای و مواجه با چالش ها و مشکلات صنفی داشت.
کافی است شرایط آن مقطع زمانی را با هجمه ها و چالش های اخیر نهاد وکالت تطبیق دهیم تا رمز و راز موفقیت دکتر مصدق و همراهان ایشان در حفظ نهاد وکالت هویدا شده سپس این پرسش را مطرح کنیم که آیا مشکلات و هجمه های تحمیل شده به نهاد وکالت درآغازین روزهای تاسیس نهاد وکالت کمتر از امروز بوده است؟بدیهی است که پاسخ منفی است اما آنچه سبب و موجب استواری خانه ی صنفی شده،همیت و همدلی وکلا در آن مقطع زمانی و باور قلبی و واقعی ایشان به لزوم تعالی ارزش های نهاد وکالت است،آنچه که امروز حتی به ظاهر کمتر دیده می شود!!
با نهایت تاسف بایداقرار کردآثار مخرب هجمه ها و مشکلات درون صنفی به مراتب بیشتر از هجمه ها و چالش های بیرونی است یا حداقل چالش های درون صنفی مقدمه ایست برای چالش های بیرونی!ذکرعریان وبی پرده چالش های درون صنفی اگر چه حاصلی جز شرمساری و شاید دلخوری همقطاران شریف ندارد اما باید پذیرفت مقدمه اصلی برون رفت ازچالش های بیرونی، تذکرو تلنگری از سر دلسوزی و به قصد سازندگی به خودمان است پیش از آنکه بیگانه بخواهد همان تذکر رابا طعنه و کنایه در قالب متلک نه از سر دلسوزی که از باب تخریب بازگو کند.
بدون تردید وقت آن رسیده تا بی پرده،خارج از رودربایستی های معمول نوک داغ و تیزجوالدوزنقد و انتقاد را بر تن و بدن خویش زنیم تا درد و رنج ناشی از کاستی های درون صنفی پادزهری شود برای مقابله و مبارزه با هجمه های بیرونی.
تا به حال کدامیک از ما با وجدان خویش خلوتی داشته این پرسش را در کمال انصاف پاسخ داده ایم که چه تعداد از همکاران شریفمان برای سرپا نگه داشتن خانه صنفی، وقت و انرژی خویش را عوض صرف در امور شخصی پای خانه صنفی گذاشته اند؟ما تا کجا و چگونه همراه و پشتیبان ایشان بوده ایم؟ کدام وکیل است که نداند قاطبه ی همکاران جز برای امورشخصی خویش مانند خرید اوراق،تمبر و…به کانون وکلا مراجعه ای ندارد(که همین اندک مراجعه به خانه ی صنفی نیز با خدمات الکترونیکی در آستانه ی حذف و فراموشی است)؟ دلیل این کم اقبالی به حضور در خانه ی صنفی چیست؟ادوار متعدد مدیریتی کانون های وکلا را که رصد می کنیم (با تمام احترامی که برای مدیران ساعی کانون ها قائلیم) جز تسلسل و دست به دست شدن هیات مدیره در دایره ی محدود و تکراری تغییر محسوسی دیده می شود؟!در بزنگاه های تاریخی که لازم است تمام وکلا فارغ از امور شخصی پا در رکاب خانه ی صنفی خویش باشند،چه تعداد از همکاران درکارزار حاضر می شوند؟کدام وکیل دادگستری است که نداند برخی کج اندیشی ها و گروه گرایی ها سبب دور شدن نخبه ها و فعالان صنفی از خانه ی مشترک  شده است؟در این بین به شیوه های ابطال تمبر،محاسبه و اعلام حق الوکاله نقد و ایرادی وارد می دانید؟آیا بین همکاران عزیز حب و بغض های صنفی جایگاهی دارد؟!!در کدام صنف و حرفه دیده می شود که فلان همکار برای چِندرغاز حق الزحمه،  تلاش و تخصص همکار خویش را ولو به حق نادیده گرفته، خودش را علامه زمان تعرفه می کند؟کدام متخصص پزشکی،مهندسی و… را سراغ دارید که برای جذب مراجعه کننده (شما بخوانید مشتری) زحمات چند ساله ی همکار خویش را یک شبه به باد فنا دهد؟ چند درصد از کارآموزان وکالت را می توان نام برد که به غایت از دوره ی کارآموزی خویش راضی هستند؟معیار و ملاک تعیین وکلای سرپرست،اعضاء و روسای کمسیون ها و ارکان کانون ها چیست؟جایگاه اخلاق حرفه  ای و آموزش علمی-کاربردی آن در نهاد صنفی کجاست؟کدام کانون وکلا حاضر شده است هزینه یک سال جشن استقلال کانون را صرف امورپژوهشی با موضوع آسیب شناسی علل و عوامل عدم مشارکت همکاران در فعالیت های صنفی کند؟اساسا  تحقیق و تفحص پیرامون  شناسایی دلایل چالش های نهاد وکالت نزد مدیران کانون جایگاهی دارد؟در این سال ها کدامیک از مدیران  خانه ی صنفی به ارائه طرح و ایده های عملیاتی شده ی خویش پرداخته است؟نقش و جایگاه اسکودا به عنوان مرجع هماهنگ کننده کانون ها تا چه میزان موثر بوده است؟ سال هایی که آموزش عالی بدون رعایت حداقل استانداردهای لازم مجوز جذب دانشجو در رشته ی حقوق را تا جایی پیش برد که امروزه ورود به  این گرایش علمی نیازی به آزمون ندارد مدیران نهاد وکالت چه کردند؟ عبارت وعنوان مدافعان بی دفاع تا چه زمانی تن رنجور وکیل دادگستری را خواهد آزرد؟از چندین هزار وکیل دادگستری چه تعدادی در فعالیت های صنفی سهیم هستند،آیا دلایل عدم مشارکت همکاران ، آسیب شناسی شده؟
انصاف و عدالت جوهره ی اصلی حرفه ی ماست و با همین معیار و ملاک باید اقرار کرد،وجود یکی از این ده ها چالش درون صنفی کافی است تا هر پدیده ی اجتماعی و نهاد مدنی را به چالش و بیراهه بکشاند.لذا بی تعارف باید اذعان کرد برای همگان واجب و تکلیف عینی است تا در راه رسیدن به سر منزل مقصود پا در رکاب گذاشته با تلاشی خالصانه کاری کنیم تا خانه و خانواده صنفی به جایگاه حقیقی و واقعی خویش دست یابد وبرای آغاز این انقلاب درونی هر یک از وکلا مکلف است از خودش آغاز کند.

با احترام/محمد هادی جعفرپور /وکیل دادگستری

.